Fellow 2024 - Valentijn Tilder

Op 14 juni 1763 nam een deel van bemanning de macht over op het VOC-schip Nijenburg. De nieuwe bewindvoerders gaven het bevel om koers te zetten naar Brazilië. Na een chaotische tocht over de Atlantische oceaan werd de muiterij ontdekt bij de Franse koloniale post Cayenne, waarna een deel van de muiters teruggestuurd werd naar de Republiek om daar vervolgt en bestraft te worden. De muiterij op de Nijenburg groeide uit tot één van de meest beruchte muiterijen van de achttiende eeuw. Zodra het nieuws van de muiterij de Republiek bereikte ontstond er een heuse sensatie van teksten, pamfletten, liedjes en prenten. Bij Huisduinen werden speciale schavotten opgetrokken voor de bestraffing. Zelfs de verhoren werden gedrukt en verkocht. Vanuit zowel het publiek als de machthebbers bestond een behoefte naar informatie, duiding en een groot gebaar waarbij duidelijk werd dat dit soort weerstand niet werd toegestaan.

Culturele dimensies van de muiterij

Als J.C.M. Warnsinck fellow onderzoek ik de culturele dimensies van de deze muiterij: waarom sprak juist deze opstand zo tot de verbeelding? Wat kunnen we leren over hoe mensen in de vroegmoderne Republiek dachten over leven op zee, zeelui en de rechtmatigheid van verzet tegen gezag? 

Verzet in de republiek

In de geschiedwetenschap bestaat de overtuiging dat het dagelijks leven in de Republiek stukken minder turbulent was dan in aangrenzende gebieden. Vergeleken met Frankrijk en Engeland trok de interne verdeeldheden binnen de regerende groepen de samenleving minder uit elkaar, en was de lagere bevolking was minder opstandig, zo meende de Amerikaanse socioloog Emanuel Wallerstein. Zelfs dramatische gebeurtenissen zoals de executie van Van Oldenbarnevelt of de moord op de gebroeders De Witt ontaarden niet in grootschalige burgeroorlogen. Echter, onder het oppervlak was er voortdurend sprake van oproeren en rellen. Politieke besluiten en het gezag van machthebbers konden steeds rekenen op vormen van weerstand. Ook in de maritieme wereld was conflict tussen onderhorigen en gezag geen onbekend fenomeen. Muiterij kwam regelmatig voor en was een voortdurende zorg voor de gezaghebbers aan boord.

Betekenis van de muiterij op de Nijenburg 

De grote interesse in de muiterij op de Nijenburg maakt het een uniek venster op hoe mensen in de Republiek dachten over rebellie, zeelui en sociale orde. Mijn doel is een beter beeld te krijgen van de rol van verzet in de vroegmoderne Nederlandse samenleving.