Het Scheepvaartmuseum doet veel onderzoek naar de eigen collectie. De uitkomsten daarvan worden gepresenteerd in vaste en tijdelijke presentaties, publicaties en lezingen. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door de conservatoren van het museum en door gastonderzoekers die via ons fellowshipsprogramma voor een periode van zes maanden tot een jaar onderzoek kunnen doen naar objecten uit de museumcollectie.
Het onderzoek van Het Scheepvaartmuseum wordt gedreven door concrete vragen vanuit de museumorganisatie, collega-musea en de universiteiten waarmee we intensief samenwerken, en door kwesties in het actuele maatschappelijk debat. Zo doen we bijvoorbeeld gericht onderzoek naar de herkomst van objecten die zich al langer in de collectie bevinden. Ook - mogelijke - nieuwe aankopen en schenkingen van objecten en het maken van nieuwe tentoonstellingen zijn aanleiding voor onderzoek door het museum.
Voor de beleidsperiode 2020-2024 heeft Het Scheepvaartmuseum enkele zwaartepunten in het onderzoeksbeleid geformuleerd. Het gaat daarbij vaak om meerjarig onderzoek naar uiteenlopende onderwerpen zoals:
- de koloniale geschiedenis van het Atlantisch gebied, de rol die Nederland daarbij speelde, en de doorwerking van die geschiedenis in het heden;
- de uiteenlopende manieren waarop de maritieme wereld in het leven van mensen een rol speelt of heeft gespeeld. Het museum kiest daarbij bewust voor het menselijk perspectief, maakt naast objecten ook gebruik van mondelinge geschiedenis (oral history) en streeft hierbij naar een meerstemmige interpretatie van het maritieme verleden;
- de herkomst van bepaalde objecten in de collectie, in het bijzonder die zijn verworven tijdens de koloniale periode of in de periode 1933-1945;
- de ontwikkeling van de zeeschilderkunst als artistiek genre;
- de invloed van de overgang van zeil naar stoom in de negentiende eeuw op de scheepvaart en de maatschappij;
- de geschiedenis van de houten scheepsbouw
Welk onderzoek Het Scheepvaartmuseum de komende jaren uitvoert is in meer detail beschreven in het collectieplan.