Richting een nieuw verhaal

De bouw van de Amsterdam aan de museumsteiger begon in 1985. Het was een werkgelegenheidsproject voor jongeren in een tijd met veel werkloosheid. De Stichting VOC-schip Amsterdam financierde het project met de gemeente, twee ministeries en sponsoren. Ook verkocht de Stichting ‘aandelen’. Het schip moest een toeristentrekker worden: iets ‘typisch Nederlands’ wat binnen- en buitenlandse bezoekers aansprak. In 1989 werd de Amsterdam verkocht aan Het Scheepvaartmuseum. Het jaar daarop voer het schip mee tijdens SAIL Amsterdam. 

Een schip als symbool 

Toen de replica in de jaren tachtig werd gebouwd, stond het schip vooral symbool voor positieve kanten aan de geschiedenis van de VOC zoals Nederlandse ondernemingszin en vindingrijkheid. 

Er was ook toen kritiek. Het speciaal opgerichte Comité Oplossing VOC-schip noemde het schip in 1991 een ‘drijvende provocatie’ en een ‘verheerlijking van roof, onderdrukking en slavenhandel’. Het stelde voor het schip tot zinken te brengen. Zo kritisch waren de gemeente of het museum in de jaren negentig niet. Op het schip vertelde het museum lang geen verhalen over geweld of slavernij door de VOC. 

Door onderzoek is de kennis over structureel geweld onder de VOC gegroeid. Het Scheepvaartmuseum brengt sinds 2023 ook deze kant van de VOC, en de ongelijkheid die koloniale handel veroorzaakte, onder de aandacht op het schip. 

Samen richting een nieuw verhaal 

De huidige informatieborden op het schip zijn tijdelijk. Vanaf 2024 wordt het schip verder ingericht met nieuwe verhalen. 

Hierbij betrekt Het Scheepvaartmuseum (online) bezoekers. Ook is het museum in gesprek met experts met kennis over koloniale en maritieme geschiedenis en de doorwerking ervan in het heden. We bevragen ook mensen buiten Het Scheepvaartmuseum die het schip (nog) niet bezochten. De opbrengst van deze oproep vormt de basis voor gesprekken over verdere vernieuwingen op het schip. 

De komende jaren zullen bezoekers namelijk steeds meer nieuwe verhalen op het schip gaan vinden, waaronder een nieuwe audiotour, een update van de VR-experience Dare to Discover en verschillende nieuwe interactieve elementen aan boord. Ook zal het museum vaker hedendaagse makers uitnodigen voor interventies die tot meer reflectie uitnodigen, zoals de presentatie Decoding the Atlantic World, waarvan de seinvlaggen nog steeds op het schip te zien zijn.

Zo komen we tot een nieuw, gedeeld verhaal over de Amsterdam en de betekenis van dit schip vandaag de dag. 

Wat vinden anderen van het VOC-schip?

• "Als ik op dit schip rondloop, geeft het mij een ongemakkelijk gevoel. Het is natuurlijk een replica, maar het staat symbool voor de échte VOC-schepen die centraal stonden in de onderdrukking en overheersing van Indonesische volken en waarop tot slaaf gemaakten vervoerd werden." - Reza Kartosen-Wong, schrijver en mediawetenschapper
• "Wat ik zo interessant vind aan het schip, is hoe goed leerlingen zich hier kunnen voorstellen hoe het leven in die tijd was, ten opzichte van in een museumzaal of uit een boek." - Lena, museumdocent bij Het Scheepvaartmuseum
• "Momenteel geeft het schip een gevoel van ongemak en polarisatie. En dat is jammer. Het staat symbool voor uitbuiting en kolonialisme en heeft ook het andere verhaal: van mensen die trots zijn dat ze aan de bouw mee mochten werken. Het zou prachtig zijn als mensen met verschillende meningen meer met elkaar in gesprek gaan over dit schip." - Michael Huijser, algemeen directeur Het Scheepvaartmuseum
• "Door tekeningen te maken voor dit schip, is de Amsterdam voor mij symbool komen te staan voor iets groters. Het schip is een gespreksopener om alle verhalen te vertellen die er rondom dit schip zijn ontstaan." - Anna June, illustrator nieuwe tekstborden
• "In de eerste instantie denk je niet na over wat er op zo'n schip gebeurde. Het ging op reis met 300 mannen aan boord! Hoe heeft dat leven eruit gezien? Het is één bonk geschiedenis, geclusterd in die éne replica." - Piet, bewoner van de Museumhaven en buurman van het museum