Welkom op de pagina over het VOC-schip Amsterdam! Dit schip, dat zijn naam deelde met onze hoofdstad, was een van de belangrijkste vaartuigen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) in de zeventiende eeuw.
Door handel gedreven
De Amsterdam is een spiegelretourschip. Dit type schip was het belangrijkste en grootste type goederenschip van de VOC; de Vereenigde Oost-Indische Compagnie. In de 17e en 18e eeuw zeilden deze Oost-Indiëvaarders naar Azië. De schepen vervoerden op de terugreis naar Nederland specerijen, porselein, thee, zijde en textiel. Dat is goed zichtbaar onderdeks: er staan zware scheepskratten die door middel van katrollen en touwen verplaatst moesten worden. Zwaar werk dat je zelf mag uitproberen. Ben jij sterk genoeg om deze kratten op te hijsen?
Het leven aan boord
Om zoveel mogelijk plaats over te houden voor goederen, waren er voor de matrozen geen bedden om in te slapen maar hangmatten. Probeer daar maar eens uit te klimmen met een flinke windkracht zeven! De kapitein had natuurlijk wel zijn eigen bed. Hij had zelfs zijn eigen vertrek; het verschil moet er zijn. Het ruim lijkt groot, maar stel je eens voor dat er meer dan 300 man moest leven voor een periode van gemiddeld acht maanden. Je kan je voorstellen dat het daar dan niet zo fris meer rook. En hoe hield je eten vers? Ontdek wat de bemanning op hun bordje kreeg en hoe zij zich vermaakten tijdens saaie dagen van windstilte. Veel matrozen zaten in hetzelfde schuitje: alle Oost-Indiëvaarders tezamen maakten in twee eeuwen tijd bijna vijfduizend reizen naar Azië. Die handelsreizen waren geen gezellige zomerse reisjes. Het handelen van de VOC ging gepaard met geweld, onderdrukking en uitbuiting van de lokale bevolking. Door met de bezoeker aan boord van het schip te reflecteren op de geschiedenis, wordt het handelen uit die tijd in een perspectief van vandaag de dag geplaatst.
De ondergang van de Amsterdam
De originele Amsterdam vertrok in 1749 vanaf Texel voor haar eerste reis naar Batavia, het huidige Jakarta in Indonesië. Ver zou het schip niet komen: op de Noordzee raakte het schip in een storm en liep op een zandbank waardoor het roer afbrak. Schipper Willem Klump besloot het stuurloze schip te laten stranden op de Engelse zuidkust. Hij hoopte zo de 333 mensen aan boord, de lading en het schip te redden. Dat lukte. De Amsterdam strandde voor de Engelse plaats Hastings. De bemanning werd gered en zo ook 28 kisten met zilver. De lokale militie heeft het schip vervolgens beschermd tegen plunderaars. De Oost-Indiëvaarder zakte al snel weg in de zachte bodem en ligt nog altijd daar.
De replica van VOC-schip Amsterdam bij Het Scheepvaartmuseum.
Archeologisch onderzoek naar het scheepswrak
De locatie van het scheepswrak was bekend bij de plaatselijke bevolking en het werd in de 19e eeuw in Britse reisgidsen zelfs als een wetenswaardigheid genoemd. Meerdere pogingen werden ondernomen om voorwerpen uit het schip te bergen, waarbij vaak schade aan het oude scheepswrak werd toegebracht. Dit leidde tot wettelijke bescherming van het wrak in 1973. Vervolgens besloten Britse en Nederlandse archeologen het wrak van de Amsterdam uitgebreid te onderzoeken. Doordat het schip was weggezakt in de bodem, bleek opmerkelijk veel van het schip bewaard.
De wederopbouw van het schip
Het archeologisch onderzoek leverde veel nieuwe en interessante gegevens op over de bouw van VOC-schepen, maar ook over de lading en het leven aan boord. Deze informatie was niet eerder bekend. Om de opgedane kennis tot leven te brengen werd in 1985 begonnen met de bouw van een kopie op ware grootte van de Amsterdam. Ruim 400 vrijwilligers werkten eraan mee. Sinds 1991 ligt het schip afgemeerd bij Het Scheepvaartmuseum en is het toegankelijk voor publiek. Verschillende voorwerpen die door de scheepsarcheologen zijn opgegraven uit het scheepswrak zijn te zien in het museum.
Afmetingen van de Amsterdam
- Lengte van de kiel: 42,5 m
- Lengte van boegspriet tot spiegel: 48 m
- Breedte: 11,5 m
- Diepgang: 5,5 m Hoogte: 56 m
- Waterverplaatsing: 1.100 ton
- Aantal kanonnen: 16