Strijd om het IJs toonde het proces van Nederlandse groei in het Noordpoolgebied; een proces waarbinnen exploratie, exploitatie, wetenschap en nationalisme een rol speelden en waarbinnen de grenzen van het mogelijke steeds verder opschoven.
Het Scheepvaartmuseum presenteerde Strijd om het IJs en Rijzend Water van Kadir van Lohuizen. In deze twee tentoonstellingen stonden de confronterende gevolgen van het smeltende Noordpoolijs en de stijgende zeespiegel centraal.
Ruim 400 jaar lang wordt het Noordpoolgebied verkend en in kaart gebracht. In de late middeleeuwen komt het Noorden in mythische verhalen voor als een woest, ijskoud en donker gebied. In 1596 proberen Nederlanders onder leiding van Willem Barentsz de oversteek te maken via een kortere, Arctische zeeroute naar Azië. Door het extreem koude klimaat en het poolijs blijkt een doorvaart onmogelijk en stranden zij op Nova Zembla. In de eeuwen daarna verkenden pioniers en wetenschappers het Noordpoolgebied, brachten het steeds verder in kaart en legden zijn geheimen bloot. De onbekende Pool verandert in een gebied waar – door de opwarming van de aarde – een steeds intensievere wedloop om beheersing over handelsroutes en grondstoffen gaande is. De tentoonstelling Strijd om het IJs belicht de Nederlandse historische betrokkenheid in het Noordpoolgebied aan de hand van thema’s als de mythische pool, de eerste pogingen om een Noordelijke doorvaart te vinden, de walvisvaart, de overwintering als nationaal epos, wedijver en wetenschap en de opkomst van het toerisme.
ijscast | de podcast
Bij Strijd om het IJs en Rijzend Water verscheen de podcast IJscast. Fotograaf Kadir van Lohuizen, emeritus hoogleraar polaire studies Louwrens Hacquebord en vier andere gasten namen plaats achter de microfoon bij conservator Tim Streefkerk en museumdocent Paul de Jong.
strijd om het ijs: 400 jaar ontdekking en exploitatie van de noordpool
Aan de hand van historische research én een kijk op het hedendaagse Noordpoolgebied schetsten conservatoren Sara Keijzer en Diederick Wildeman een boeiend beeld de Arctische regio in de publicatie 'Strijd om het IJs: 400 jaar ontdekking en exploitatie van de Noordpool'.
in de media
Strijd om het IJs kon rekenen op mooie publicaties in de media. De actuele thematiek van de tentoonstelling trok de aandacht. Bekijk hier een overzicht.
wetenschap en actualiteit
Bosbranden op Groenland, microplastics in de sneeuw en hongersnood onder rendieren: het Noordpoolgebied lijkt bijna wekelijks in het nieuws te zijn. Veel mensen maken zich zorgen om de toekomst van dit unieke ecosysteem. Bekijk hier een overzicht van destijds actuele publicaties over het Noordpoolgebied.
verhalen
Het Scheepvaartmuseum publiceerde via diverse kanalen verhalen over de tentoonstellingen Strijd om het IJs en Rijzend Water. Bekijk hier een overzicht.
minicolleges
Bij de tentoonstelling Strijd om het IJs zijn verschillende minicolleges gemaakt. Diederick Wildeman, conservator van de tentoonstelling, vertelde meer over de verhalen in de expositie.
beelden van een 'vergeten' expeditie na 130 voor het eerst te zien
In 1882 vertrekt een Nederlandse expeditie met stoomschip Varna naar West-Siberië. Expeditieleden – onder wie astronoom Henri Ekama – verrichten wetenschappelijk onderzoek op diverse terreinen. Wanneer de Varna in het pakijs bekneld raakt, is de bemanning genoodzaakt op het ijs overwinteren. Als de het schip in het voorjaar van 1883 zinkt, besluit de bemanning de terugtocht te voet af te leggen. Na een reis over de verraderlijke ijsmassa worden zij, na drie weken, door voorbijgaande schepen opgepikt. Henri Ekama was tevens de fotograaf van de expeditie. Na zijn overlijden kreeg Het Scheepvaartmuseum in 1937 de negatieven van deze bijzondere en bijna vergeten expeditie geschonken net als zijn poolbroek, -laarzen, sneeuwbril en wandelstok. Samen met nooit eerder gepubliceerde foto’s van de expeditie worden deze objecten voor het eerst in Het Scheepvaartmuseum getoond.
De Varna in het ijs, Foto Henri Ekama, 1883.
actuele situatie op de Noordpool
De tentoonstelling Strijd om het IJs sloot af met de presentatie Arctic: New Frontier van fotojournalisten en filmmakers Kadir van Lohuizen en Yuri Kozyrev, waarin zij de actuele situatie in het Noordpoolgebied belichtten. Door het vrijkomen van de Noordoostelijke zeeroute naar Azië, worden de economische en militaire belangen steeds groter. De exploitatie van natuurlijke grondstoffen als olie, gas, mineralen en edelmetalen zorgt ervoor dat grootmachten tegenover elkaar staan om de rijkdommen van het poolgebied te ontginnen. Militarisering van het gebied gaat hiermee gepaard: van wie is de Noordpool nou eigenlijk en wat voor impact heeft dit alles voor de oorspronkelijke bewoners van het Noordpoolgebied? Deze presentatie vormde de overgang naar de tentoonstelling Rijzend Water van fotojournalist en filmmaker Kadir van Lohuizen.