Twee weken voor de Brexit haalt Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam twee zeldzame wandtapijten naar ontwerp van Willem van de Velde de Oude (1611-1693) vanuit Engeland naar Nederland. Het is de grootste aankoop uit de geschiedenis van het museum. De transactie van het belangrijke Nederlands-Engels erfgoed vindt plaats tegen het decor van een hectisch Brexit-jaar. De kunstwerken arriveren op 21 januari in het museum en zijn vanaf 2 oktober 2020 zichtbaar voor het publiek.
‘The Van de Velde Tapestries remind us of our shared cultural heritage. The acquisition is not only welcomed, but highly appropriate and a symbol of the strong and continuing connections between Britain and the Netherlands.‘ – Sue Prichard, Senior Curator of Arts, Royal Museums Greenwich
Brede steun van fondsen en Britse musea
Ondanks de brede steun van verschillende fondsen, was het lange tijd onzeker of de aankoop doorgang kon vinden. Er is nog overwogen om maar één tapijt aan te kopen of de aankoop samen met een Brits museum te doen, maar dankzij een extra bijdrage van de Vereniging Rembrandt en goed overleg met museale collega’s in Londen, is het toch mogelijk beide tapijten samen te behouden. Vorige week is de langverwachte exportvergunning verkregen. De grootste aankoop ooit van Het Scheepvaartmuseum is mogelijk gemaakt door steun van een groot aantal fondsen: Vereniging Rembrandt, mede dankzij haar Rembrandt UK Circle Fund, Nationaal Aankoopfonds van het ministerie van OCW, Mondriaan Fonds, Vereeniging Nederlandsch Historisch Scheepvaart Museum, BankGiro Loterij, Samenwerkende Maritieme Fondsen en Het Compagnie Fonds.
The Fleets drawn up for Battle, woven after a design by Willem van de Velde the Elder, 5,87 x 3,30 metres, woven after 1685.
Kunstwerk van topformaat
De twee Van de Velde wandtapijten maken onderdeel uit van een serie van zes. Zij tonen verschillende scènes uit de zeeslag bij Solebay in 1672. De twee werken zijn zeer zeldzaam. Het zijn de laatste twee exemplaren die ooit nog op de markt zullen verschijnen. Vier tapijten uit de serie zijn in het bezit van Amerikaanse musea en niet toegankelijk voor publiek. De monumentale wandtapijten die het museum heeft aangekocht, zijn de afgelopen jaren met grote zorgvuldigheid gerestaureerd. Voor het publiek zijn de tapijten voor het eerst te zien tijdens de grote Van de Velde-tentoonstelling die op 2 oktober 2020 in Het Scheepvaartmuseum opent. Deze overzichtstentoonstelling is gezien zijn omvang een wereldprimeur. Ook na de tentoonstelling zijn de werken permanent voor het publiek zichtbaar.
Willem Van de Velde de Oude
Willem van de Velde de Oude (1611-1693) wordt gezien als een van de meest vooraanstaande maritieme kunstenaars die de zeventiende eeuw heeft voortgebracht. Zijn minutieus uitgewerkte penschilderingen waren zeer gewild in hoge en welgestelde kringen in binnen- en buitenland. In de winter van 1672-1673 vertrok Van de Velde samen met zijn zoon Willem, eveneens zeeschilder, naar Engeland om op uitnodiging van de koning aan het Engelse hof te werken. Daar maakte hij naast diverse penschilderingen en enkele olieverfschilderijen, ook de ontwerpen voor de serie imposante wandtapijten. Deze wandtapijten tonen de deskundigheid, het veelzijdige talent en het observatievermogen van Van de Velde de Oude. De monumentale tapijten zijn een belangrijke aanvulling op de tekeningen, penschilderingen en schilderijen van Willem van de Velde de Oude en zijn zoon Willem van de Velde de Jonge uit de collectie van Het Scheepvaartmuseum en van de Collectie Nederland.
Slag bij Solebay
Beide wandtapijten tonen scènes uit de Slag bij Solebay die op 7 juni 1672 voor de Engelse oostkust plaatsvond. Het zeegevecht tussen de Nederlandse en gecombineerde Engels-Franse vloot vormde de openingsstrijd van de Derde Engels-Nederlandse Oorlog (1672-1674). De Nederlandse vloot van meer dan 100 oorlogsschepen en 20 duizend bemanningsleden stond onder leiding van luitenant-admiraal Michiel Adriaensz de Ruyter. Van de Velde de Oude was zelf bij deze zeeslag aanwezig en legde als oorlogsjournalist vanuit een zeilschip de gebeurtenissen op zee vast in tekeningen. Deze werkte hij later in zijn atelier in detail uit. De zeeslag bleef onbeslist, maar werd aan beide kanten als een overwinning gevierd.
The Burning of the Royal James (Later in the Day), geweven naar een ontwerp van Willem van de Velde de Oude, 4,57 x 3,30 meter, geweven na 1685.
Koninklijke opdracht
Op verzoek van de Engelse koning James II paste Van de Velde de Oude zijn oorspronkelijke tekeningen aan als een ontwerp voor de wandtapijtserie. De tapijten werden geweven door Thomas Poyntz in de koninklijke weverij van Mortlake bij Londen. Het grootste tapijt, met een indrukwekkend formaat van bijna 6 bij 3,3 meter, toont de opstelling van de vloten voorafgaand aan de slag. Het tweede tapijt van 4,5 bij 3,3 meter laat het moment zien van een succesvolle branderaanval op het imposante Engelse vlaggenschip Royal James van de graaf van Sandwich.
Wandtapijten in de Van de Velde tentoonstelling
Vanaf 4 juni zijn de twee monumentale wandtapijten voor het eerst voor publiek te bewonderen. Dit gebeurt in aanloop naar de grote overzichtstentoonstelling Willem van de Velde & Zoon, die van 1 oktober 2021 t/m 27 maart 2022 in het museum te zien is. Het museum toont gedurende deze periode een retrospectief over de kunstenaars Willem van de Velde de Oude en zijn zoon Willem van de Velde de Jonge. Het Scheepvaartmuseum brengt hiermee een wereldprimeur: niet eerder is een oeuvretentoonstelling met zoveel werk van beide schilders uit binnen- en buitenland bijeengebracht.
Voor meer informatie over de tentoonstelling zie www.hetscheepvaartmuseum.nl/vandevelde.
