Pieter Heerema heeft een iconisch punt bereikt op de radar in de zwaarste solo-zeilrace om de wereld, de Vendée Globe. Het waren eeuwen geleden de Nederlanders die per toeval op het lang gezochte Zuidland botsten. Wie waren de ontdekkers van Australië? En: was dit het Zuidland eigenlijk wel?
Op zoek naar het Zuidland
Het 'Zuidland' had omstreeks 1600 een mythische klank, en dat had een goede reden. Men had namelijk geen idee wat 'daar' precies allemaal lag. Kort door de bocht, was het Zuidland het nog niet ontdekte land ergens aan de zuidkant van de aardbol. In deze tijd was de verhouding tussen land en zee op het noordelijk halfrond goed bekend, maar van landen en zeeën ten zuiden van Afrika, Azië en Zuid-Amerika wist men niets. Mercator bracht in de zestiende eeuw de theorie naar voren dat om de aarde 'in balans' te houden er op het zuidelijk halfrond net zo veel land zou moeten liggen als op het noordelijk halfrond. Men dacht dat het Zuidland zo groot zou kunnen zijn als Azië en Europa samen!
Met de wind mee naar Australie
In de periode van 1616 en 1621 vertrokken veel Nederlandse schepen richting Azië. De Eendracht, onder leiding van Dirck Hartog, was het eerste Europese schip dat per toeval op weg naar Azië op de westkust van Australië belandde. Deze westkust heette dan ook voor lange tijd: Het land van de Eendracht. Hoe raakten zij hier zo verzeild? Men neme de kaart. Voor de tochten naar Azië stak men in de begintijd vanaf Kaap de Goede Hoop naar het Noordoosten en zeilde net zo lang door tot ze op de eilanden van Indonesië eindigden. De Nederlanders ontdekten echter dat er ten zuiden van Kaap de Goede Hoop een sterke westenwind waait over de Indische Oceaan. Via de wind op deze route kon men eerder in de Oost zijn. Met deze sterke wind in de rug zeilden de schepen eerste lange tijd recht naar het oosten voordat ze naar het noorden afbogen richting Indonesië. In deze tijd hadden de schepen echter geen middel op de geografische lengte (hoever men in oost of west-richting voer) op volle zee te bepalen. Het gebeurde regelmatig dat schepen te ver naar het oosten doorvoeren voordat ze de bocht naar het noorden namen, en daarmee verscheen per toeval het huidige Australië aan de horizon! De Nederlanders dachten dat dit wel eens een deel van het Zuidland kon zijn…
Geen cent te verdienen
Een paar jaar na Hartog, zeilde de pinas 'De Leeuwin' van Kaap de Goede Hoop zeer ver zuidwaarts en stuitte bij 35 gr. ZB op de Zuidwest kust van Australië. Deze Kaap werd met trots Kaap Leeuwin genoemd, zoals zij vandaag de dag nog steeds heet. De Nederlanders vertrokken weer snel van de Australische grond. Het was er dor en droog en commercieel minder interessant dan de vruchtbare Aziatische bodem.
Moet Antarctica eigenlijk Australie heten?
Het zou nog tot de reis van Abel Tasman in 1642 duren voordat men erachter kwam dat Australië een los continent was, dat niet vast zat aan de rest van het Zuidland. Tasman zeilde namelijk onder het land door en in de Stille Oceaan weer naar het noorden. De Zuidelijke Oceaan was dus veel, véél groter dan iemand zich toen ooit kon voorstellen! Het nieuwe land werd na Tasman dan ook omgedoopt tot Nieuw Holland, oftewel Nova Hollandia. Zo zou het nog heten tot de Engelsen kwamen. Dit verklaart direct de latere naam Australië. Afgeleid van Terra Australis, in het Latijns: 'Het Zuidelijke Land'. Met de kennis van nu zou Antarctica dus eigenlijk Australië genoemd moeten worden.
Boem = ho
Zeilen blijft een sport waar het fysieke en theoretische aspect hand in hand gaan. Ja, het is afzien en ja, het blijft een strijd tegen de elementen. Maar het blijft tevens een denksport. Het doorrekenen van stroom en wind op de af te leggen route is een groot onderdeel van een oceaanrace. Gelukkig mag Pieter gebruik maken van moderne navigatietechnologie, maar de Volvo Ocean Race van afgelopen keer heeft ons laten zien dat het zelfs dan niet onmogelijk is –om tegen je wil in- op verraderlijk onbekend land te stuiten. ..
Pieter, veel succes op weg naar de laatste kaap: Kaap Hoorn!
Auteur: Marleen Manneke.| Het Scheepvaartmuseum
Bron: Nederlanders ontdekken Australië, scheepsarcheologische vondsten op het Zuidland. J.P. Sigmond en L. H. Zuiderbaan. 1988. Bibliotheek van Het Scheepvaartmuseum
