Gezicht op het IJ
en Amsterdam

Gezicht op het IJ en Amsterdam

Gastconservator Daan Roosegaarde liet zijn blik vallen op dit unieke schilderij van Reinier Zeeman (1661) met uitgestrekte horizon van Amsterdam. De schilder heeft een grote verscheidenheid aan schepen geschilderd waarmee hij zijn kennis over zeevaart liet blijken. Wat vertelt het schilderij nog meer?

Schilder of zeeman?

De schilder van dit werk is Reinier Nooms. Hij heeft dit schilderij een paar jaar voor zijn dood gemaakt en het behoort tot een van zijn meest detaillistische werken. Toch zal je deze schilder eerder terug vinden onder een andere naam: Reinier Zeeman.

Een bijnaam die zo passend was dat het zijn eigen naam vreemd deed klinken. Oud is Reinier niet geworden, maar als zeeschilder en als tekenaar blonk hij uit in zijn vak.

Een blik op de horizon

Het is begrijpelijk dat Daan Roosegaarde dit schilderij heeft gekozen vanwege de prachtige wolkenluchten en uitgestrekte horizon. Meer dan vijf-zesde van het geheel wordt ingenomen door wolkenpartijen. Dit maakt het lastig om te zien wat er aan de horizon staat. We helpen je een handje!

Uiterst links op het schilderij vind je de scheepswerven van de Admiraliteit. De plek waar toentertijd de schepen werden gebouwd. Een klein beetje naar rechts zie je een statig vierkant gebouw: 's Lands Zeemagazijn. Inderdaad: de plek waar nu Het Scheepvaartmuseum is gevestigd.

Als je verder zoekt naar rechts zie je in het midden de Nieuwe Kerk en daarnaast het nieuwe stadhuis, wat nu het Paleis op de Dam is. We gaan het nog iets moeilijker maken: nog een klein beetje verder naar rechts kan je de Stadsherberg zien. Een gebouw dat nu niet meer bestaat.

Je begrijpt het al, dit schilderij vraagt erom van dichtbij te worden bekeken in de tijdelijke tentoonstelling in het De Wereld Draait Door Pop-Up Museum in het Allard Pierson Museum.

Grote verscheidenheid aan schepen

Zoals we net ontdekt hebben, is de stad nauwelijks zichtbaar achter alle schepen. Zeeman laat zien behoorlijk veel verstand te hebben van alle schepen die daar over het IJ krioelen. En dat is niet het enige dat Zeeman wilde laten zien.

Door onder andere vissersschepen, een Statenjacht, een Deens oorlogsschip en verschillende sloepen af te beelden, toonde hij Amsterdam als een haven met status en een internationaal bereik.

Imposanter dan ooit

Zeeman maakte in het jaar dat hij stierf (1664) een werk met bijna dezelfde titel: Gezicht op het IJ ter hoogte van 's Lands Zeemagazijn. Het vraagt een nauwkeurig oog, maar met een plaatje van het huidige Scheepvaartmuseum ernaast is het duidelijk te zien: Zeeman heeft een extra verdieping aan het gebouw toegevoegd.

Het oorspronkelijke gebouw werd zo nog trotser en grootser afgebeeld. Tezamen met de grote oorlogsvloot en de gehesen zeilen vormt het plaatje een bombastisch en indrukwekkend geheel.

Auteur: Marleen Manneke.