Eind 18de eeuw werden voor het eerst met optische telegrafen over grote afstanden berichten overgeseind. In 1838 bedacht de Amerikaanse kunstschilder, uitvinder en hoogleraar Samuel Morse (1791 - 1872) het morsealfabet.
Het morsealfabet als communicatievorm
Cijfers en letters konden met een combinatie van punten en strepen beter overgeseind worden. Men was dan niet meer afhankelijk van het horen of zien van seinen. De tekens konden zowel met een seinlamp of vlaggensein, geluid en later ook via radio- of draadtelegrafie overgebracht worden. De invoering van het morsealfabet betekende de grootste doorbraak op weg naar de moderne telecommunicatie. De code werd in 1865, weliswaar in een iets gewijzigde vorm, internationaal in gebruik genomen. Sinds het eind van de 20ste eeuw worden de seinen niet meer gebruikt.
Save our souls
De uitvinding van Samuel Morse bestaat vooral uit een overzichtelijke code, in tegenstelling van de eerder gebruikte optische seinen. Letters, cijfers en leestekens worden voorgesteld door combinaties van punten en strepen; daarbij is de punt de tijdseenheid (hoe lang het sein duurt), een streep krijgt de duur van 3 punten en de tussenruimte tussen de delen van een combinatie komt overeen met 1 punt. Tussen de letters van een woord is de pauze gelijk aan de duur van 3 punten en tussen de woorden onderling 6 punten. Een van de bekendste seinen is het S.O.S.-noodsein: punt punt punt streep streep streep punt punt punt.
Versneld gecodeerde berichten verzenden
Na uitvinding van de radiotelegrafie in 1896 door de Italiaan Guglielmo Marconi (1874 - 1937) werden de morse-seinen nog beter bruikbaar. Tot dan was men afhankelijk van het telegraafverkeer via kabels. Wereldwijd werden telegrafisten opgeleid om met de seinsleutel morsecodes te verzenden. Naar mate het steeds grotere gebruik van de radiotelegrafie konden berichten heel snel van de ene plek naar een andere plek overgeseind worden.
Afschaffing van morsecode in 1998
Sinds het midden van de 20ste eeuw is het gebruik van het morsealfabet verminderd door de toepassing van de radiotelefonie en later de computer. Het morsealfabet werd vanaf de Tweede Wereldoorlog eigenlijk alleen nog maar op grote schaal gebruikt in de scheepvaart. Steeds meer werden fax, satelliettelefoon en e-mail gebruikt voor het verkeer tussen schip en de wal. Op 1 januari 1998 is daarom de morsecode in de scheepvaart afgeschaft. De radiotelefonie en het gebruik van de morsecode was overbodig geworden. Kapiteins kunnen tegenwoordig gewoon bellen of e-mailen met hun reder.
Afscheid van Radio Scheveningen
Een jaar later, op 31 december 1998, volgde ook het afscheid van het Rijkskuststation 'Scheveningen Radio' in IJmuiden, dat was opgericht in 1904 in Scheveningen. Vanuit IJmuiden werd het contact tussen de schepen en de wal onderhouden. Als laatste boodschap werd via de radio én in morse het volgende bericht verzonden: "wij wensen u en de bemanning voor de laatste maal een goede vaart en een voorspoedig nieuwjaar". Sindsdien neemt de Kustwacht in Den Helder deze taken over met digitale satellietverbindingen.
Auteur: Marleen Manneke.