Met interesse naar het verleden, zijn mensen geïnteresseerd naar de bemanning van Nederlandse koopvaardijschepen. Wie waren de mannen die kozen voor het ruime sop? Zaken als naam, rang, leeftijd en datum van in dienstneming aan boord van een schip zijn te vinden in de zogenaamde monsterrol.
Registratie van de bemanning
Een monsterrol is een gedrukt en gezegeld stuk waarin de betrekkingen tussen rederij, kapitein en de bemanning worden geregeld. De monsterrol werd opgemaakt door de waterschout. Sinds 1641 was deze verantwoordelijk voor de registratie van de schepelingen. De monsterrol is te beschouwen als het bevolkingsregister van scheepsbewoners.
De waterschout
In de 17de eeuw vond een enorme uitbreiding plaats van het scheepvaartverkeer in Amsterdam. Conflicten tussen zeelieden en reders kwamen steeds vaker voor. Voor het handhaven van de orde was de schout in de stad verantwoordelijk. In 1641 kreeg deze de assistentie van een substituut-schout: de waterschout. De waterschout (ook wel 'Baljuw van de Zeezaken' of het 'Waterregt' genoemd) was verantwoordelijk voor een goede gang van zaken op maritiem gebied. In Amsterdam hield de waterschout kantoor in het Zeegerecht. Van 1834 tot 1884 had de waterschout een kantoor in de Schreierstoren en later in het Zeemanshuis gelegen aan het Oosterdok.
De kapitein
De waterschout maakte een monsterrol op in aanwezigheid van de bemanning. Hierop stonden ook de arbeidsvoorwaarden van de bemanning, zodat conflicten over het betalen van gages werden voorkomen. Alle bemanningsleden, met uitzondering van de kapitein, werden per reis aangemonsterd. De kapitein was de vertegenwoordiger van de rederij of soms de eigenaar van het schip. De waterschout bemoeide zich niet met het aan of afmonsteren van bemanningen van VOC-schepen. In de Franse Tijd (1795) werd de functie afgeschaft, maar in 1813 weer in ere hersteld. Ook nu weer was het maken van een monsterrol een taak voor de waterschout. De waterschout werd in 1937 belast met de uitgifte van monsterboekjes. Hij hield een register bij van alle uitgegeven boekjes. In 1989 veranderden de regels voor de aanmonstering. De kapitein werd nu verantwoordelijk. De waterschout bestaat niet meer. De Scheepvaartinspectie is belast met de uitgifte van monsterboekjes.
Auteur: Marleen Manneke.